ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ -Προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον

 

Κατ΄αρχάς θα απαντήσουμε στο ερώτημα τι είναι ψυχική ομαλότητα. Πρόκειται για το κριτήριο που χρησιμοποίει η κοινωνία για να ορίσει μια συμπεριφορά είτε φυσιολογική, ανάλογα με το κατά πόσο αυτή είναι αντίστοιχη προς τον τρόπο που συμπεριφέρεται το κοινωνικό σύνολο στην πλειοψηφία του, είτε  μη φυσιολογική η οποία απαντάται σχετικά σπάνια. Εφόσον το παιδί υιοθετήσει τον συμβατικό τρόπο συμπεριφοράς, όλα θεωρούνται ότι είναι ομαλά και δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος να χαρακτηριστεί το παιδί «παθολογικό». Ωστόσο συμβαίνει πάντα έτσι; Η κλινική εμπειρία μας το διαψεύδει.

Σήμερα καλούμαστε να ζήσουμε με την αβεβαιότητα, και τις ψυχοσυναισθηματικές πιέσεις που δεχόμαστε καθημερινά. Ο βιοπορισμός εξαντλεί  τις δυνάμεις μας. Η υπερένταση  και το άγχος αποτελούν καθημερινό μέρος της ζωής. Νιώθουμε κουρασμένοι χωρίς ψυχικά και σωματικά αποθέματα. Η ενασχόληση με τα παιδιά μετατρέπεται  σιγά σιγά σε μια σειρά από ενέργειες ρουτίνας. Ακριβώς τη δύσκολη αυτή χρονική στιγμή το παιδί μας, καλείται να κάνει ένα αναπτυξιακό άλμα πραγματοποιώντας τη μετάβασή του από το  νηπιαγωγείο στην πρώτη τάξη του Δημοτικό Σχολείου.

Οι πρώτες μέρες στο σχολείο για τους μικρούς ηλικιακά  μαθητές φέρνουν «συναισθηματική αναταραχή». Η εγκατάλειψη του οικείου περιβάλλοντος και η είσοδος σε ένα νέο περιβάλλον με διαφορετικούς κανόνες συμπεριφοράς  ταυτόχρονα με τις επαυξημένες απαιτήσεις τα δυσκολεύει και τα οδηγεί σε ένα «προβληματικό τρόπο»  συμπεριφοράς. Όταν  τα παιδιά  μας συμπεριφέρονται με «προβληματικό τρόπο» εμείς οι γονείς   βρισκόμαστε σε αμηχανία και  σύγχυση  γιατί εκφράζονται με έναν αλλιώτικο τρόπο από αυτόν που έχουμε συνηθίσει. Αρκετοί  από μας δεν καταβαλλόμαστε από  τις απογοητεύσεις και τα προβλήματα που έχουμε με το παιδιά μας.

Προσπαθούμε  να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και το παιδί μας.  Σαφώς, η ζωή μας  θα ήταν πιο εύκολη -και η σχέση μας με το παιδί λιγότερο συγκρουσιακή- εάν εκ των προτέρων γνωρίζαμε τον πιο αποτελεσματικό τρόπο να χειριστούμε τα προβλήματα που προκύπτουν.

Τα περισσότερα παιδιά κατά την ανάπτυξή τους παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς, τα οποία όμως διαρκούν μικρό χρονικό διάστημα,. Τα προβλήματα αυτά βέβαια δεν  τα αποδιοργανώνουν τελείως . Στην ανάπτυξη των παιδιών η προβληματική συμπεριφορά κατά κανόνα αλλάζει στις διάφορες ηλικίες. Οι προβληματικές συμπεριφορές εκδηλώνονται σε κάποια περίοδο και ύστερα ελαχιστοποιούνται ή εξαφανίζονται τελείως π.χ πολλά από τα προβλήματα υπερβολικής αναστολής και νευρωτισμού παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα ακριβώς πριν την είσοδο του παιδιού στο σχολειό. Ενδεικτικά προβλήματα είναι: ο ταραγμένος ύπνος, τα εφιαλτικά όνειρα, η σωματική ατολμία και η διστακτικότητα, η οξυθυμία, η απαίτηση να τα προσέχουν και να ασχολούνται συνεχώς οι άλλοι μαζί τους, η υπερβολική εξάρτηση, η τάση για μελαγχολία, η ζήλια και επιπλέον στα αγόρια οι ιδιοτροπίες στο φαγητό. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την τυπική πορεία που ακλουθούν οι διάφορές μορφές προβληματικής συμπεριφοράς με την πάροδο της  ηλικίας στα φυσιολογικά παιδιά.

 Τα  προβλήματα αυτά  μπορούν να ξεπεραστούν, αν δοθεί μια πίστωση χρόνου και  αν υπάρξει η κατάλληλη αντιμετώπιση από τους γονείς και το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου . Βέβαια πρέπει πάντα να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του παιδιού, τις  ιδιαίτερες συνθήκες κάτω από τις οποίες συμβιώνουμε (ιδιαίτερα σήμερα), καθώς και όλες τις ευκαιρίες, τις απογοητεύσεις και τις αγχογόνες καταστάσεις που συνυπάρχουν με τις συνθήκες αυτές. Υπάρχει ωστόσο μια συντεταγμένη που μας βοηθάει στον καθορισμό της σοβαρότητας των προβλημάτων  και δυσκολιών που θα οδηγήσουν ένα παιδί σε διαταραχή. Η συντεταγμένη αυτή είναι εμπεριέχει αρκετό  αριθμό συμπτωμάτων προβληματικής συμπεριφοράς. Επιπλέον, καλό θα ήταν να λαμβάνουμε υπόψη ότι τα παιδιά κατά τη διάρκεια της αναπτυξιακής εξέλιξής τους ζουν στο δικό τους παιδικό κόσμο. Σκέπτονται, αντιλαμβάνονται  και ερμηνεύουν   όλα όσα συμβαίνουν με ένα διαφορετικό τρόπο από ότι οι μεγάλοι. Δίνουν ένα ιδιότυπο-παιδικό νόημα στην πραγματικότητα που το περιβάλλει. Για να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε πραγματικά μαζί τους χρειάζεται να καταλάβουμε τον τρόπο που σκέπτονται και αισθάνονται τον  περιβάλλοντα κόσμο. Να δούμε με τα δικά τους μάτια και να ακούσουμε με τα δικά τους αυτιά.

Η οικογένεια έχει το μερίδιο της ευθύνης  κυρίως σε ότι αφορά την παροχή  ενός ασφαλούς πεδίο διαπαιδαγώγησης στα παιδιά και να τα μάθουν , ν΄αγαπούν, να αποκτήσουν τις απαραίτητες ικανότητες, ν΄αναδιπλώσουν τη μοναδική προσωπικότητα τους, να αναπτύξουν την εικόνα του εαυτού τους, να επιλύνουν τα  προβλήματα της καθημερινότητάς  τους και να έλθουν  σ΄επαφή με τη μεταβαλλόμενη ευρύτερη κοινωνία.

Το σχολείο μαζί με την οικογένεια, ενώ αποτελούν δυο διαφορετικά συστήματα, συνθέτουν ταυτόχρονα ένα ενιαίο πλαίσιο για τα παιδιά.  Ο ρόλος του σχολείου είναι να μας προετοιμάσει όσο  είμαστε νέοι να κατανοήσουμε  τη  ζωή, τον κόσμο γύρω μας, να αποκτήσουμε δεξιότητες και ικανότητες για την κοινωνική ύπαρξη και  ένταξή μας. Οι δυο αυτοί κόσμοι είναι σημαντικό να βρίσκονται σε «αμφίδρομη σχέση» (ανοιχτή γραμμή) συνεννόησης και επικοινωνίας, να συνεργάζονται αποτελεσματικά και να αλληλοσυμπληρώνονται όπου χρειάζεται, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται σ΄όλες τις ανάγκες των παιδιών (γνωστικές, συναισθηματικές, πρακτικές).

Οι σημερινές συνθήκες στο εκπαιδευτικό σύστημα, επιβάλλουν  την ανάγκη για έμπρακτη  επικοινωνία και  συνεργασία. Η εκπαιδευτική διαδικασία χρειάζεται τη συνεισφορά εκπαιδευτικών, γονέων και παιδιών για να επαληθευθεί η παρακάτω ρήση:

«η ψυχή του ανθρώπου πράγμα πιο αληθινό από όλες τις αλήθειες»

Νίκος Καζαντζάκης

ΠΟΠΗ ΤΣΟΥΦΛΙΔΟΥ

Κλινικός Ψυχολόγος