Ο θεσμός της οικογένειας περνάει κρίση

Μια πληροφορία λέει ότι ο θεσμός της οικογένειας περνάει κρίση: «Σύμφωνα με έρευνες του 2010 ένας στους δύο γάμους θα οδηγηθεί σε διαζύγιο. Η αύξηση του αριθμού των διαζυγίων έχει εκδηλωθεί λόγω της απαξίωσης του θεσμού του γάμου. Κατά τη δεκαετία του ’80 το ποσοστό των διαζυγίων ήταν μόλις 1 στους 10 γάμους, ενώ στις μέρες μας έχει φτάσει να χωρίζει 1 στα 4 ζευγάρια…».

Στην δουλειά μας συχνά καλούμαστε να δώσουμε επαγγελματική βοήθεια σε ζευγάρια που βιώνουν την κατάρρευση της κοινής τους ζωής. Πολλοί άνθρωποι ξεκινούν σήμερα να δημιουργούν οικογένεια χωρίς να έχουν ξεκαθαρίσει γιατί παντρεύονται και χωρίς να έχουν βέβαια συμφωνήσει με το μελλοντικό τους σύντροφο το λόγο της κοινής τους πορείας. Μοιάζουν σαν τον άνθρωπο που βαδίζει ένα δρόμο και προχωράει χωρίς να ξέρει πού πάει. Όταν τελικά συναντήσει κάποιον, του ζητάει να συμπορευτούν γιατί δε θέλει να ΄ναι μόνος. Αυτό είναι και το μόνο που ξέρει καλά. Στο επόμενο σταυροδρόμι ή θα διαφωνήσουν, γιατί θα ανακαλύψουν ότι δεν ξεκίνησαν με το ίδιο προορισμό ή θα συνειδητοποιήσουν ότι και οι δύο δεν ξέρουν πού πάνε.

Για να γίνει κατανοητός ο σκοπός της οικογένειας, είναι απαραίτητο να τη δούμε σε συνάρτηση με τους σκοπούς του κοινωνικού συνόλου μας. Ο άνθρωπος σήμερα βλέπει τη ζωή σαν μια μάχη ή τουλάχιστον σα μια ανταγωνιστική κατάσταση. Για πολλούς ανθρώπους η ζωή έχει σαν στόχο κάποιες επιτυχίες κάποια επιτεύγματα. Έτσι σήμερα αυτοπροσδιοριζόμαστε ως άτομα συχνά περισσότερο από τις δραστηριότητες μας παρά από την ύπαρξη μας. Πρόκειται για συνηθισμένο φαινόμενο σε μια ναρκισσιστική κουλτούρα που ζούμε να αντικαθιστούμε την πραγματικότητα με την εικόνα μας. Δεν μπορούμε να έρθουμε πολύ κοντά συναισθηματικά με κάποιον γιατί στην ουσία δεν μπορούμε να αγαπήσουμε ούτε τον εαυτό μας. Αγαπούμε την εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού μας, που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Με εύθραυστη αυτοεκτίμηση είμαστε ιδιαίτερα ευάλωτοι σε κάθε είδους κριτική και εξιδανικευμένα κοινωνικά πρότυπα. Εύκολα πληγωνόμαστε, νιώθουμε ταπεινωμένοι και άδειοι, αντιδρούμε με έντονη οργή και αντεπίθεση. Συχνά θαυμάζουμε τους ανθρώπους που έχουν αναρριχηθεί σε σημαντικές θέσεις στον επαγγελματικό και εργασιακό κόσμο μέσα από τη χρήση κάποιων στρατηγικών επιβίωσης. Μια από απ’ αυτές τις στρατηγικές είναι κατάχρηση του συναισθήματος και η κοφτερή υπολογιστική νοημοσύνη. Αυτό μπορεί μάλιστα να φαίνεται ως μέγα προσόν σε έναν κόσμο όπου το συναίσθημα υποτιμάται και αποτελεί αδυναμία, όπου οι επικρατούσες αξίες είναι η δύναμή, τα χρήματα ή το κύρος και ο ανταγωνισμός για την υλική επιτυχία. Αλλά συχνά μπορεί όντως να κερδίζουμε κάποια επιτυχία πάντα μεταφρασμένη σε όρους χρηματικής δύναμης και κύρους, η ζωή μας όμως είναι συναισθηματικά άδεια δίχως οικειότητα στις σχέσεις μας και χωρίς να αντλούμε αληθινή ευχαρίστηση από στη δουλειά μας και προπάντων καταλήγοντας ανίκανοι να βιώσουμε χαρά. Αλλά χωρίς συναισθήματα, χωρίς στενές σχέσεις και χωρίς χαρά η ζωή είναι άδεια, τρομακτική και επώδυνη. Είναι ο πόνος μιας πείνας για «πραγματική ζωή» που είναι τόσος αβάσταχτός όσο ο πόνος της πείνας για τροφή.

Σε μια τέτοια κοινωνική ατμόσφαιρα η φράση « παραδίνομαι σε μια σχέση» ισοδυναμεί με ήττα αλλά στην πραγματικότητα είναι ήττα μόνο του ναρκισσιστικού Εγώ μας. Όμως χωρίς την παράδοση του ναρκισσιστικού Εγώ μας δεν μπορούμε να αφεθούμε στην αγάπη του άλλου και η χαρά είναι αδύναμη.

Όλοι μας υποφέρουμε από κάποιες ψευδαισθήσεις. Κάποιοι έχουν την αυταπάτη ότι ο πλούτος φέρνει ευτυχία ή ότι η δόξα εξασφαλίζει την αγάπη ή ότι η υπακοή και ενδοτικότητα προστατεύει από την πιθανή βία και απόρριψη κ.λ.π. Αναπτύσσουμε αυτές τις αυταπάτες πολύ νωρίς στη ζωή μας, μας τις μαθαίνουν και ως ενήλικές φοβόμαστε να τις εγκαταλείψουμε. Ίσως η μεγαλύτερη απ΄ όλες τις αυταπάτες είναι ότι ο συνειδητός νους ελέγχει την χαρά στη ζωή και ότι αν αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε μπορούμε να αλλάξουμε τη ζωή μας χωρίς να αγγίξουμε τον εαυτό και τα συναισθήματα μας. Προσωπικά, δεν το έχω δει να αποδίδει, η αυταπάτη ότι το μυαλό είναι παντοδύναμο μας ανακουφίζει προσωρινά . Για το λόγο αυτό δημιουργήσαμε ως κοινωνία την δυνατότητα να έχουμε στην διάθεση μας μια εκτεταμένη βιβλιογραφία και αρθογραφία που περιγράφει τις συζυγικές και γονεϊκές τεχνικές για μια πετυχημένη και ευτυχισμένη οικογένεια. Παρόλα αυτά πολύ λίγο μπορούν να μας βοηθήσουν να λύσουμε το πρόβλημα της δυστυχίας μέσα στο γάμο. Μάλιστα, τα δημοσιεύματα αυτά διαστρεβλώνουν τα προβλήματα και τελικά δημιουργούν μεγαλύτερη σύγχυση στον αναγνώστη. Η πληθώρα των «συζυγικών οδηγιών» από μόνη της είναι προειδοποίηση ότι οι δυσκολίες δεν ξεπερνιούνται με εύκολες επιφανειακές λύσεις και «συνταγές». Και πάλι η συζυγική ή η γονική συμπεριφορά ανάγεται στο δόσιμο μιας παράστασης δεξιοτεχνίας κατά την οποία η επιτυχία ή η αποτυχία της παράστασης θεωρείται έγκυρο κριτήριο της καλής ή κακής λειτουργίας της οικογένειας. Η επικέντρωση στην εκτέλεση των «οδηγιών» που με δεξιοτεχνία ή καλλιτεχνική ικανότητα εκτελούνται αποκτά μια δημόσια χροιά. Για το λόγο αυτό η συζυγική ή η γονική συμπεριφορά δεν μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση ή την πρακτική ειδικών τεχνικών γιατί είναι αποτέλεσμα του νοήματος ζωής και εμπειρία της προσωπικής ωρίμασης του ατόμου.

Το κρίσιμο λοιπόν θέμα, κατά την γνώμη μας, δεν είναι η μελλοντική μορφή της οικογένειας, αλλά το ερώτημα, τί αποτελεί λειτουργική συναλλαγή μέσα από την οποία να ικανοποιούνται οι βασικές ανάγκες των ατόμων που συμπορεύονται στη ζωή. Οι βασικές μας ανάγκες έχουν πια μετατεθεί στο ψυχοκοινωνικό επίπεδο και ενώ αναζητάμε την πληρότητα και την συναισθηματική σιγουριά, αναλωνόμαστε σε στείρους ανταγωνισμούς ακόμα και στις στενές προσωπικές μας σχέσεις.

Παρά τις επιστημονικές προσπάθειες και κατακτήσεις μας, ως άτομα με διαίσθηση και συναισθήματα, μπορούμε να απορρίψουμε τις καθαρά λογικές δομές, να αναζητήσουμε τις βιωματικές εμπειρίες προσπαθώντας να απαλλαγούμε από αντιφατικές και αποπροσανατολιστικές κοινωνικές θεωρίες, να βρούμε μέσα μας τον «πραγματικό εαυτό» μας και να ικανοποιήσουμε τις «πραγματικές ανάγκες» μας.

Η καρδιά έχει τους λόγους της που η λογική ποτέ δεν θα γνωρίσει. Ο ενσυνείδητός νους ο οποίος βλέπει μόνο την επιφάνεια των πραγμάτων. Pascal

 

                                       
 Γράφει :  ΤΣΟΥΦΛΙΔΟΥ ΠΟΠΗ

Κλινικός Ψυχολόγος